ปัจจัยสำคัญในการเพาะพันธุ์ปลากัด เพื่อผลิตลูกปลาสำหรับเลี้ยงเป็นปลาสวยงามหรือขายทำรายได้ คือ การคัดพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ที่ดี การคัดพันธุ์เพื่อให้เป็นปลากัดเก่งนั้น ในประเทศไทยมีปลากัดเก่งอยู่หลายสายพันธุ์ เช่นปลากัดสายแปดริ้ว ปลากัดสาพันธุ์มาเลย์ ปต่อย่าไรก็ตามสมัยโบราณมีปลากัดที่เป็นที่นิยมหลายสายพันธุ์ เช่น ปลากัดเขียวบ้านแพ้ว ปลากัดแดงกุหลาบเพชบุรี เป็นต้น นอกจากการคัดสายพันธุ์แล้ว นักเพาะพันธุ์ปลายังมีเทคนิคในการเตรียมปลาให้พร้อมที่จะกัดเข่งขันเพื่อให้ผิวหนังปลาหนาขึ้นและมีเขี้ยวที่คม เช่นการอาบว่าน แช่สมุนไพร ซึ่งวิธีเหล่านี้ถือว่าเป็นภูมิปัญญาไทยที่ควรศึกษาและบันทึกไว้ ควรเสาะหาปลลากัดที่มีลักษณะดี มีความสมบูรณ์ คอหนา โคนหางใหญ่ และหน้างอนมาก ๆ ปลากัดหม้อควรมีอายุไม่ต่ำกว่า 6 เดือน แต่เม่เกิน 1 ปี ส่วนปลากัดจีนต้องใช้ปลาสาว อายุราว 5-6 เดือน เลือกปลาที่มีความสมส่วนทั้งลำตัว ครีบ หาง ตะเกียบยาวเสมอกัน ทั้ง 2 ข้าง เมื่อพองตัวขอบครีบหลังจรอดครีบหาง ครีบก้นกง้างปลายแหลมออกไปท้ายลำตัว ขอบครีบเรียบ สีสด มีลักษณะที่ปราดเปรียว ไม่เป็นโรค ต้องการลูกสีอะไรก็ควรใช้พ่อสีนั้น แต่หากจะให้แน่นนอนต้องให้ใช้แม่ปลาสีเดี่ยวกัน ปลาตัวผู้เลือดปลาที่แข็งแรง ไม่มีอาการเชื่องซึม ชอบสร้างรังหรือก่อหวอด โดยการพ่อนฟองอากาศที่มีน้ำเมือกจากปากและลำคอผสมด้วย หากมองเห็นฟองอากาศจับกลุ่มลอยบนผิวน้ำเสอมก็แสดงว่าตัวผู้ตัวนั้นมีความสมบูรณ์เต็มที่ พร้อมต่อการผสมพันธุ์กับปลาตัวเมีย ปลาตัวเมีย มีลักษณะดีตามต้องดารเหมื่อตัวผู้ แข็งแรงไม่เซื่องซึม ว่ายน้ำปราดเปรียว เลือกตวที่ที่ท้องลักษณะที่อุ้มเป่ง มีตุ่มสีขาวที่เรียกว่า ไข่ นำ ใกล้ก้นเห็นได้ชัดเจน หากมีลายสีอ่อนสลับเข้มเป็นลายชะโด แสดงว่าพร้อมผสมพันธุ์ได้แล้ว ระยะเวลาที่เหมาะในการผสมพันธุ์และเพาพันธุ์ คือ ช่วงระหว่างเดือนพฤษภ่คม-กันยายน ในฤดูหนาวน้ำมีอุณหภูมิที่ต่ำกว่า 20 องศาเซลเซียส ปลาจะไม่วางไข แต่ในช่วงเดือนที่กล่าวมามีอุณหภูมิระหว่าง 30-34 องศาเซลเซียสปลาจะวางไขได้ดี